Stach Piotr Stanisław (1886–1961), ksiądz rzymskokatolicki, biblista, profesor Uniwersytetu Jana Kazimierza i Uniwersytetu Jagiellońskiego. Ur. 14 VIII w Ujanowicach w pow. limanowskim, był synem Józefa, właściciela małego gospodarstwa rolnego, i Katarzyny z Orzechowskich.
Naukę gimnazjalną S. pobierał w Nowym Sączu w Gimnazjum Wyższym (1899–3) i w Tarnowie (1903–7). Dn. 1 X 1907 wstąpił do seminarium duchownego w Tarnowie; dn. 29 VI 1911 przyjął święcenia kapłańskie. Krótko (1 VIII – 16 X 1911) był wikariuszem parafialnym w Zasowie w pow. pilzneńskim. Po otrzymaniu od bp. tarnowskiego Leona Wałęgi trzyletniego urlopu bezpłatnego na studia biblijne kształcił się od r. 1911 w Rzymie w Papieskim Inst. Biblijnym. Ukończył go w czerwcu 1914 i uzyskał stopień lektora (profesora) Pisma Św. W lipcu i sierpniu t.r. odbył podróż naukową do Palestyny. Po powrocie do kraju od 11 X 1914 był wikariuszem parafialnym najpierw w parafii Trzciana koło Bochni, a 16 X 1915 przy kościele katedralnym w Tarnowie. Stopień doktora teologii UJ uzyskał 6 XI 1917 na podstawie rozprawy Dissertatio de impedimento matrimoniali quod dicitur vis et metus. Od początku r. akad. 1919/20 wykładał Pismo Św. Nowego Testamentu na Wydz. Teologicznym Uniw. Lwow. w charakterze zastępcy profesora. Habilitował się tamże 17 II 1920 w zakresie nauk biblijnych Nowego Testamentu na podstawie rozprawy Nieomylność Chrystusa w kwestii eschatologicznej. Studium egzegetyczno-apologetyczne (Lw. 1920). W czasie wojny polsko-sowieckiej, w sierpniu i wrześniu 1920, jako ochotnik pełnił obowiązki kapelana w szpitalach wojskowych w Tarnowie. Dn. 10 VI 1921 otrzymał nominację na profesora nadzwycz., zaś 11 IX 1925 na profesora zwycz.
S. wykładał na UJK hermeneutykę biblijną, wstęp do Pisma Św. Nowego Testamentu, egzegezę Pisma Św. z Wulgaty i z oryginalnego tekstu greckiego, oraz archeologię biblijną, geografię i topografię Palestyny. Na tekście greckim „Listów św. Pawła” i „Listów katolickich” uczył egzegezy wyższej (sublimior). W l. 1920/1–1922/3 zastępczo wykładał również wstęp szczegółowy do Pisma Św. Starego Testamentu, egzegezę psalmów z Wulgaty i oryginalnego tekstu hebrajskiego, a w l. 1930/1–1932/3 apologetykę. W l. 1920/1, 1925/6–1930/1 uczył języka hebrajskiego. W l. 1925/6–1933/4 wykładał grecki język biblijny, a w l. 1926/7–1933/4 patrologię. Omawiał także m.in. historię egzegezy (1921/2, 1932/3, 1934/5–1938/9), historię Żydów (1921/2), studium Pisma Św. w świetle nauki Kościoła (1929/30–1930/1, 1933/4), naukę współczesnych sekt w świetle egzegezy katolickiej (1926/7) oraz eschatologię biblijną (1927/8). W r. akad. 1926/7 prowadził wykład publiczny Aktualne kwestie biblijne, przeznaczony dla słuchaczy wszystkich wydziałów. Od 1 V 1922 do 30 VI 1923 był wicerektorem seminarium duchownego obrządku łacińskiego we Lwowie. Czterokrotnie był dziekanem Wydz. Teologicznego UJK (1924/5, 1930/1, 1931/2, 1932/3) i dwukrotnie jego prodziekanem (1925/6, 1926/7). W l. 1927/8–1929/30 pełnił funkcję delegata Wydz. Teologicznego do Senatu Akademickiego. W okresie 1925/6–1935/6 był członkiem Komisji Senatu Akademickiego ds. Młodzieży, a także kuratorem (1932–6) Akademickiego Koła Misyjnego. W r. akad. 1938/9 był prorektorem UJK. Współpracował ze Stow. Katolickiej Młodzieży Akademickiej «Odrodzenie». W l. 1927 i 1935 odbył podróże naukowe do Palestyny. W r. 1930 brał udział w Kongresie Misyjnym «Aucam» w Louvain i w Kongresie Eucharystycznym w Kartaginie. Brał udział w I synodzie diec. tarnowskiej (1928). W r. 1934 papież Pius XI nadał mu godność prałata domowego. Od r. 1935 był redaktorem „Gazety Kościelnej”, na łamach której zamieścił wiele artykułów i recenzji.
Po zajęciu Lwowa przez wojska sowieckie i likwidacji Wydz. Teologicznego (30 X 1939), z początkiem listopada t.r. wrócił S. do Tarnowa, gdzie przebywał do końca marca 1940. Od 1 IV 1940 do 30 IV 1944 wykładał nauki biblijne w seminarium duchownym oo. bernardynów w Kalwarii Zebrzydowskiej. W kwietniu 1944 przeniósł się do Ujanowic, gdzie zamieszkał na plebanii. W r. 1945 zgłosił się do pracy na UJ, ale nie uzyskał żadnego stanowiska uniwersyteckiego, ponieważ katedry Pisma Św. były obsadzone. Od maja do 15 X t.r. uczył języka francuskiego w prywatnym gimnazjum w Ujanowicach, następnie do 30 VI 1946 był profesorem studium biblijnego w seminarium duchownym w Tarnowie. Od lipca 1946 do stycznia 1949 znowu mieszkał w Ujanowicach i zajmował się pracą naukową oraz przez kilka miesięcy w l. 1946–7 uczył języka francuskiego w gimnazjum. W r. 1948 uczestniczył w III synodzie diecezjalnym w Tarnowie. Od 1 I t.r. był kontraktowym profesorem zwycz. studium biblijnego Nowego Testamentu na Wydz. Teologicznym UJ. Po przebyciu udaru mózgu i paraliżu prawej ręki zrezygnował 31 VIII 1953 z wykładów, przeniesiony 1 IX t.r. w stały stan spoczynku zamieszkał w Ujanowicach.
Do ważniejszych prac naukowych S-a, poza rozprawą habilitacyjną należą: Wypędzenie przekupniów ze świątyni (P. 1923), Poselstwo św. Jana Chrzciciela do Chrystusa w świetle historii egzegezy i krytyki biblijnej (W. 1924), Księgi Przysłów, Eklezjastesa, Pieśni nad Pieśniami, Mądrości, Eklezjastyka, w: „Pismo Święte w tłumaczeniu X. Jakuba Wujka”, t. 3 (P. 1927, wstępy, poprawiony tekst ks. Wujka i krótkie komentarze), Św. Augustyn jako biblista („Przegl. Teolog.” 1930 i osobno Lw. 1930), Podróż naukowa księży do Ziemi Świętej (Lw. 1936, wcześniej druk. w odcinkach pt. Pierwsza naukowa podróż księży do Ziemi Świętej w „Gaz. Kośc.” 1935), Myśli społeczne w liście św. Jakuba („Przegl. Biblijny” 1937 i osobno Kr. 1938), Miejsce zaśnięcia Najśw. Maryi Panny („Ruch Biblijny i Liturgiczny” R. 4: 1951). S. współpracował ze wszystkimi czasopismami teologicznymi w Polsce, jak (poza wymienionymi) m.in.: „Ateneum Kapłańskie”, „Collectanea Theologica”, „Ruch Teologiczny”. Po przejściu w stan spoczynku napisał monografię o działalności duszpasterskiej bp. Leona Wałęgi (ponad tysiąc stron mszp.). Zmarł 19 VI 1961 na zawał serca w szpitalu w Nowym Sączu i został pochowany na cmentarzu parafialnym w Ujanowicach.
Peretiatkowicz–Sobeski, Współcz. kultura pol.; Słown. Pol. Teologów Katol., VII (L. Grzebień, bibliogr.); – [Banach R.]., Profesorzy, wykładowcy i lektorzy Instytutu Teologicznego w Tarnowie, „Schematyzm Diec. Tarnowskiej” 1992 cz. hist. s. 138; Corpus academicorum Facultatis Theologicae Universitatis Iagellonicae 1796–1954, Oprac. M. Barcik, (mszp. w Arch. UJ); Lewicki K., Wykaz promowanych na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego w latach 1796–1939, „Nasza Przeszłość” R. 7: 1958 s. 316; – Ks. Piotrowi Stachowi, „Ruch Biblijny i Liturgiczny” R. 9: 1956 s. 1–4 (fot. z autografem); Kumor B., Diecezja tarnowska, dzieje ustroju i organizacji 1786–1985, Kr. 1985; Piech S., Dzieje Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego w latach 1880–1939, Kr. 1995 s. 222; Wydział Teologiczny Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie 1918–1933, Lw. 1934 (S. oprac. cz. pt. Wydział Teologiczny w latach 1918–1933, tu też znajduje się jego życiorys); – Elenchus cleri saecularis ac regularis archidioecesis Leopoliensis ritus Latini za l. 1920–1924, Leopoli; Kron. UJ za l. akad. 1945/46–1955/56, Kr. 1971 s. 55, 90; Łoza, Czy wiesz, kto to jest?; Rocznik Diecezji Tarnowskiej z l. 1936–1963, Tarnów; Schematismus archidioecesis Leopoliensis ritus Latini za l. 1925–1939, Leopoli; Schematismus universi venerabilis cleri saecularis et regularis dioecesis Tarnoviensis za l. 1908–1935, Tarnoviae; Sprawozdanie Dyrekcji c.k. Gimnazjum Wyższego w Nowym Sączu za r. szk. 1900, Nowy Sącz 1900 s. 108; toż za r. szk. 1901, Nowy Sącz 1901 s. 60; toż za r. szk. 1902, Nowy Sącz 1902 s. 102; Sprawozdanie Komisji Senatu Akademickiego Uniwersytetu Jana Kazimierza dla Spraw Młodzieży za r. szk. 1925/26, Lw. 1927; toż za l. 1928/29, 1929/30 i 1930/31, Lw. 1932; Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie. Program wykładów na r. akad. 1933/34–1938/39, Lw. 1933–8; Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie. Skład Uniwersytetu w l. akad. 1919/20–1938/39, Lw. 1924–38; – Swieżawski S., Wielki przełom 1907–1945, L. 1989; Twardowski K., Dzienniki, [Wyd.] R. Jadczak, Tor. 1997 I; – Wspomnienia pośmiertne z r. 1961: „Nasza Przeszłość” R. 14 s. 307–8 (A. Szteinke), „Ruch Biblijny i Liturgiczny” R. 14 s. 264–6 (S. Grzybek), „Tyg. Powsz.” R. 15 nr 27; – Arch. Archidiec. Lwow. w Kr.: Akta personalne S-a; Arch. Paraf. w Ujanowicach: Liber baptisatorum pro pago Ujanowice, t. IV nr 7 s. 12; Arch. UJ: sygn. S III 246 (akta personalne), sygn. S II 521 (Liber promotionum Universitatis Iagellonicae ab anno 1910), nr 4796, sygn. WT II 54 (Docenci etatowi), sygn. WT II 273 (akta doktorskie), sygn. WT II 275 (Elenchus examinum rigorosorum et promotionum ad gradum in Facultate Theol. Cracoviensi) p. 124, 127; B. Narod.: sygn. 2787 k. 2; B. Nauk. PAU i PAN w Kr.: sygn. 4079 k. 123, sygn. 4685 t. 4 k. 32, sygn. 4696 t. 2 k. 2–13.
Stanisław Piech